Rietjes zijn van levensbelang

Deze aflevering liever lezen dan luisteren? Klik hier voor het transcript

Trigger warnings: bloed (21:40-22:10), dierenleed (24:05-24:22), overlijden (57:00-57:10).

In 2021 gaat het Europese verbod op wegwerpplastic in. Zo’n verbod is een belangrijke stap op weg naar een duurzame wereld, maar met ingang van 2021 worden ook plastic rietjes verboden. Veel mensen met een chronische ziekte of handicap zijn hiervan echter afhankelijk – het verbod is voor een deel van hen levensgevaarlijk. Omdat er in Nederland nog nauwelijks bewustzijn is over dit probleem, besloot Ziek. om hier een aflevering aan te wijden én er een artikel voor OneWorld over te schrijven, in de hoop dat er eindelijk massaal alarmbellen gaan rinkelen en de politiek uiteindelijk in beweging komt.

In de podcastaflevering spreken Tamar en Eline over het aanstaande Europese verbod op wegwerpplastic met twee ervaringsdeskundigen: Margriet van Kampenhout (die tevens het woord voerde namens gehandicaptenbelangenorganisatie Iederin) en Birgit. We hebben het over de geschiedenis van het plastic rietje, de totstandkoming van het Europese verbod en het VN-verdrag Handicap. Ook delen Birgit en Margriet hun persoonlijke ervaringen met de huidige alternatieven voor plastic rietjes. Spoiler: geen daarvan is een volwaardig alternatief voor het plastic rietje. Er is dringend meer bewustwording nodig en het zou ook heel fijn zijn als abled mensen ervaringsdeskundigheid over dit onderwerp serieus zouden nemen!

Meer weten?

• Artikel van Ziek. De podcast over het rietjesverbod op OneWorld (link volgt binnenkort)
• Plastic rietjes maken slechts 0,03% uit van het plastic afval in zee, visnetten 46%
• Filmpje en artikel over de verwerking van plastic afval in de UK
• Margriet over plastic rietjes in het vakblad Afval
• Ziek. De podcast aflevering over het VN-verdrag Handicap met Xandra Koster
• Standpunt Ieder(in) over plastic rietjes en het Europese verbod op wegwerpplastic
• De podcast Disability Visibility van disability activist Alice Wong
• Vind Margriet (LinkedIn) en Birgit (Twitter) online

Eline en Tamar investeren niet alleen tijd en energie in deze podcast, maar ook geld. Wil je ons daarbij een handje helpen? Check dan www.Patreon.com/ZiekDePodcast. Wil je ook meehelpen met het uittypen van afleveringen? Meld je aan via ZiekDePodcast@gmail.com. Volg ons ook op Instagram, Twitter en Facebook.

Transcript

Met dank aan Richard van der Laak. Wil jij ook af en toe een aflevering uittypen? Meld je aan voor het typteam!

• Introductie
• Patreon
• Voorstellen Margriet
• Voorstellen Birgit
• Geschiedenis van het plastic rietje
• Een leven zonder plastic rietjes
• Symboolpolitiek en laaghangend fruit
• Waarom gebruik je geen … rietje?
• Rietjes op recept?
• Rietjes en het VN-verdrag Handicap
• Bewustwording
• Afsluiting
• Aftiteling

Introductie

Tamar (T): Hallo lieve luisteraars! Welkom bij Ziek. De podcast, waarin wij verslag uitbrengen vanuit de lappenmand. Mijn naam is Tamar Doorduin en samen met co-host Eline Pollaert en onze gasten vertellen we verhalen die samenkomen op het kruispunt van validisme, seksisme, racisme en andere vormen van onderdrukking.

Eline (E): We nemen deze aflevering op woensdag 15 januari 2020 op. En dit keer hebben wij een speciale aflevering voor jullie: het eerste deel van een tweeluik over het kruispunt van toegankelijkheid en duurzaamheid.

T: Want of het nou gaat over gepelde sinaasappels in een plastic verpakking, rolstoeltoegankelijke wandelpaden door een natuurgebied of, en daar gaan we het vandaag over hebben, plastic rietjes. Er zijn allerlei zaken die het leven van mensen met een handicap leefbaar maken, maar die onder vuur liggen omdat ze te slecht voor het milieu zouden zijn.

T: Vanaf tweeduizendéénentwintig, of ik moet natuurlijk zeggen: twintig éénentwintig, gaat er zelfs een Europees verbod in op verschillende soorten wegwerpplastic.

E: En ergens. Weet je, het is een prachtig idee; het verbod gaat over de top tien van plastic die het meest op stranden en in zee worden gevonden. Denk bijvoorbeeld aan wegwerpbestek, plastic borden, wattenstaafjes. Het probleem is alleen; ook plastic rietjes vallen onder het verbod en veel mensen met een handicap hebben die juist nodig. Net zoals veel ouderen en kinderen. Het Europese verbod houdt geen rekening met deze groep mensen.

T: In Amerika zijn rietjes nu al op heel veel plekken verboden en merken heel veel gehandicapte mensen al dat hun leven beduidend moeilijker is geworden. Er is daar dan ook een golf van activisme ontstaan om de rietjesverboden terug te draaien of uit te stellen. Maar in Nederland lijkt er nog nauwelijks besef van het op handen zijnde rietjesverbod en de gevolgen daarvan voor veel mensen met een handicap.

E: In deze eerste aflevering van het tweeluik over duurzaamheid gaan we daarom in gesprek met twee gasten die ons hier alles over kunnen vertellen. Aan de ene kant Margriet van Kampenhout. Hallo Margriet!

Margriet (M): Goede, uh, middag.

E: En aan de andere kant hebben we Birgit.

Birgit (B): Hoi!

E: Margriet en Birgit zijn allebei ervaringsdeskundigen en ze weten uit ervaring hoe belangrijk rietjes kunnen zijn als je een handicap hebt. Margriet is daarnaast beleidsmedewerker bij Ieder(in), de belangenorganisatie voor mensen met een handicap. En Birgit schreef eerder voor OneWorld over de reden waarom je, als je een beperking hebt, vaak niet zo maar plastic kunt ditchen.

T: En in de tweede aflevering van deze miniserie praten we verder over handicap en duurzaamheid met Lisa Jansen. Bij jullie misschien ook wel bekend als Big Vegan Sister. Met haar gaan we het nog breder hebben over de vraag hoe je je én in kunt zetten tegen klimaatverandering én inclusief kunt zijn voor mensen met een handicap.

E: Omdat het een speciale thema aflevering is, slaan we onze vaste rubrieken “Nieuws uit de Lappenmand” en “Dokterdrama” voor dit keer eventjes over. Des te meer tijd voor onze gasten Margriet en Birgit! Welkom, welkom!

M en B (in koor): Dank je wel.

Patreon

E: Voordat we het gesprek met Birgit en Margriet starten, willen Tamar en ik je graag om hulp vragen! We steken samen veel tijd, energie en ook geld in het maken van Ziek. De podcast. Het zou super fijn zijn als jij daar iets aan kunt bijdragen.

T: Via onze Patreon kun je ons al vanaf €3,- per aflevering of per maand steunen. We hebben op dit moment 12 patrons en daar zijn we ontzettend dankbaar voor. Echt ge-wel-dig. Dankzij jullie steun kunnen we onze reiskosten, montageprogramma en onze apparatuur betalen.

E: Als Patreon krijg je bovendien wat extraatjes; we hebben laatst bijvoorbeeld de bonusvraag met Anaïs van onze vorige aflevering al eerder beschikbaar gemaakt op Patreon.

E: Wil jij ons ook steunen? Kijk dan op http://www.patreon.com/ziekdepodcast. Alvast heel, héél erg bedankt!

Voorstellen Margriet

E: Nou, dan gaan we nu onze gasten wat uitgebreider aan jullie voorstellen. Laat ik beginnen met Margriet.

E: Margriet, ik ken jou van een cursus over politiek actief zijn, die we allebei hebben gedaan via de organisatie ProDemos. Toen we hebben we daar een keer een oefening gedaan over discussiëren en debatteren. We mochten zelf een onderwerp kiezen en toen hebben we samen een beetje besloten om het te gaan hebben over het rietjesverbod en de voors en tegens. Dat rietjesverbod is voor mij niet per se een persoonlijk onderwerp, maar voor jou wel. We komen er later nog wat uitgebreid op terug. En bovendien weet je niet alleen je persoonlijke ervaring, maar ook vanuit je loopbaan al alles over het leven met een handicap. Je hebt een eigen bedrijf, waarin je adviseert over communicatie, maar ook mensen met een handicap coacht en begeleidt. Daarnaast zit je in het bestuur van stichting Wij Staan Op! En, zoals we eerder al hadden gezegd, werk je als beleidsmedewerker bij Ieder(in). Dus, vandaag zit je zowel als jezelf hier, maar ook met een pet van Ieder(in) en als woordvoerder van deze belangenvereniging voor mensen met een handicap. Wil jij vertellen aan de luisteraars: wat betekenen rietjes voor jou persoonlijk? En wat vind jij van het aanstaande rietjesverbod?

M: Rietjes horen voor mij al vanaf heel jong al eigenlijk bij mijn leven. Ik kan niet met mijn hand mijn glas of kopje naar mijn mond brengen. Dus ik moet alles met rietjes doen, of iemand moet mij een slokje geven. Dat is soms ook heel gezellig, maar het is ook wel makkelijk als dat zonder kan. Of het nou warm is of koud, soep, smoothies of dikke drank, dunne drank; ik moet het altijd met een rietje drinken.

E: Dan kunnen we jou buiten de deur nooit zonder spotten?

M: Ik heb ze altijd bij me. Je zei net ook dat ik mijn eigen bedrijf heb. Dus ik kom bij allerlei organisaties en ik kan niet bij een of andere bank of IT-bedrijf verwachten dat ze daar in de la rietjes voor mij hebben. Soms ben ik ze wel eens vergeten. Dan gaat iemand zoeken en dan hebben ze toevallig een feestje gehad. Dan krijg ik zo’n rietjes met allemaal van die sliertjes.

*Iedereen lacht hierbij*

E: Dat is wel heel feestelijk

M: En ik weet ook nog één keer dat ik mijn eigen rietje al gauw weer in mijn eigen tas had gestopt. Dat was bij iemand die ik al kende en daar kwam ik al voor een herhaalgesprek. Hij was die ochtend speciaal voor mij naar de McDonald’s aan de overkant gegaan om een rietje te halen.

T: Oh fantastisch!

M: Dan is het ook wel een beetje lullig als ik dan weer met mijn rietje klaar zit. Dus die heb ik weggemoffeld. Dat vind ik dan ook heel ontroerend, als iemand daaraan denkt. Dat vind ik heel leuk.

E: Heel attent inderdaad.

T: Wat vind je van het rietjesverbod?

M: Als ik gewoon over de lange toekomst kijk vind ik het hartstikke goed. Het verbod om al dat plastic en al dat gedoe waar de hele aarde en zee niet op zit te wachten. Hoe het verbod gaat, daar vind ik wel wat van. Enerzijds, omdat we inderdaad straks een situatie kunnen krijgen waarop ik, maar ook een heleboel andere mensen, er ook last van krijgen. Maar wat mij ook wel heel erg dwars zit is “hoe komt het nou, dat op het moment dat dit idee op tafel kwam, niemand dacht ‘is het nou iets meer dan een gadget?’ Is het iets meer dan een fun ding of een kinderding, of zijn er mensen die we misschien eens wat moeten vragen in plaats van een verbod maken?’” De ergernis is van het tweede is voor mij groter dan voor het eerste.

Voorstellen Birgit

T: Birgit, ik ken jou van Twitter. Waar ik regelmatig helemaal dubbel lig om jouw tweets. Je bent echt ontzettend grappig. Maar je bent niet alleen maar grappig, je bent ook heel scherp. Zeker als het gaat over validisme, oftewel de discriminatie van mensen met een beperking. En het rietjesverbod is één van de onderwerpen waar jij je regelmatig over uitspreekt. Ook voor jou komt dat heel dichtbij. Vertel eens: waarom gebruik jij rietjes en wat vind jij van het aanstaande rietjesverbod?

B: Eigenlijk gebruik ik plastic rietjes specifiek alleen op dagen dat ik heel veel pijn heb en heel moe ben. Het enige wat ik dan kan doen, dat klinkt voor luisteraars misschien heel deprimerend, is plat liggen op de bank of plat liggen in bed. Maar dat vind ik zelf niet heel deprimerend; het is herstel en nodig. Omdat ik dan lig, om vanuit ligpositie weer te gaan zitten, een glas te pakken, naar je mond te brengen en te drinken kost mij dan zoveel energie, die ik niet heb. Dat lukt niet. Als ik een glas op mijn nachtkastje heb staan, met een rietje erin dat buigbaar is – dus plastic – kan ik liggend drinken.

T: En wat vind je eigenlijk van het aanstaande rietjesverbod?

B: Het aanstaande rietjesverbod is natuurlijk onderdeel van een groter verbod van wegwerpplastic. Op zich is dat natuurlijk hartstikke goed voor de duurzaamheid. Daar zijn we allemaal voor, lijkt mij. Ik vind het alleen, zoals Margriet ook al zei, zo ontzettend wringen dat er géén alternatief is. Mensen zéggen dat er alternatieven zijn, maar mensen met een beperking zeggen “voor ons voldoen die alternatieven niet.” Er is dus nog geen alternatief en het gaat in de ban. En er wordt niet geluisterd. Dat wringt.

T: Helder.

Interview: Geschiedenis van het plastic rietje

T: Wat heel veel mensen niet weten, is dat het plastic rietje ooit is ontworpen als medisch hulpmiddel. In de laten jaren ’30 verkocht de uitvinder, Joseph Friedman, het plastic rietje als middel om bedgebonden patiënten te helpen om uit een glas te drinken. Eigenlijk net al wat Birgit net vertelde. Hier bestaat ook een geweldige advertentie van, die we ook in de shownotes zullen zetten en op Instagram zullen delen. Maar ik ga voorlezen wat er op staat. Het is een advertentie voor de “Flex-straw”, oftewel het flexibele rietje. “The individualised drinking tube”. De individuele gepersonaliseerde drinktube”?

*Tamar en Eline lachen*

T: Er staan allemaal voorbeelden genoemd waar je het voor kan gebruiken. In ziekenhuizen, ‘sick rooms’ (ziekenzalen, ik weet niet precies wat dat is). Ik kan me voorstellen dat in de jaren ’40 heel veel mensen met een handicap in instituten wonen, dus dat dat ook een toepassing was.

E: En mensen zonder handicap met TBC en dat soort ziektes.

T: Oh ja! Inderdaad!
Wat ik dan weer heel grappig vind; er staat dan ook als voorbeeld genoemd dat het arbeidskosten bespaart. En ik weet niet precies wat ze daarmee bedoelen, maar ik kan me voorstellen dat dat dus om mensen gaat die glazen voor mensen moeten vasthouden om ze te laten drinken.

E: Er zijn ook hele schattige en zeer tot in de puntjes verzorgde verpleegsters met een dienblad met drie fantastische glaasjes met een rietje erin. Laten we maar zeggen dat het heel jaren ’40 is qua uitstraling.

T: Tandpasta-smile van de verpleegkundige. Het is een hele mooie vintage advertentie.

E: Daarnaast is het plastic rietje niet alleen een medisch hulpmiddel, maar ook een schoolvoorbeeld van universal design. Dat is een woord om een manier van gebouwen en producten ontwerpen te beschrijven. Met als doel dat zoveel mogelijk mensen er gebruik van kunnen maken. Ongeacht handicap of andere factoren.
In het geval van het plastic rietje is het zo dat, toen ze op de markt verschenen als medisch hulpmiddel, ze zo goed bevielen dat ze heel snel op grote schaal door mensen werden gebruikt die ze handig vonden (niet per se nodig). Het werd heel snel opgepikt. Maar de medische achtergrond is wel heel belangrijk om te benoemen.

Interview: Een leven zonder plastic rietjes

E: We hadden het er in het voorstukje al even over tijdens het voorstellen. Maar voor jullie allebei, Birgit en Margriet, heeft het rietje duidelijk een medische functie. Hoe zou jullie leven eruit zien als jullie beiden geen plastic rietjes zouden kunnen gebruiken? Jullie heb kort al wat verteld, maar wat zou nou één ding zijn in het dagelijks leven wat echt significant meer moeite en tijd zou gaan kosten voor jullie?

M: Daar moet ik wel even over nadenken. Ik denk in ieder geval dat ik soep heel onhandig zou vinden. Maar dat eet je ook weer niet dagelijks. Het is voor mij ook meer, wat jij ook al zegt, ik heb rietjes in drie verschillende diktes. Dat zijn alle varianten die ik nodig heb. Voor elk type drinken wat ik drink, of het nou een laag kopje is of een hoog kopje, pas ik mijn rietje er op aan. Ik heb altijd een schaar bij me waarmee ik dit materiaal zo kan vormen. Voor mij zou het grootste gemis zijn dat ik dan een heleboel verschillende soorten mee moet nemen. Maar sommige heb ik ook niet. Maar wat ik het meest zou missen; ik zit thuis heel graag op de grond met mijn rug tegen de bank. Terwijl het kopje op het lage tafeltje staat voor me, maar ik ben lager dan het kopje met het rietje. Dus dan heb ik een kort rietje met een buigstukje, dat ik dan heel makkelijk een slok kan nemen.

Ik zou geen dorst hebben, want als dat niet kan, dan kan ik elke keer omhoog. Maar dat gaat dan meer over “mag ik dan ook lekker leven?” Het gemak wordt veel minder en ik moet veel meer nadenken en soms zeggen “het kan niet” – drinken – omdat het dan niet voor handen is. Bepaalde alternatieven kan ik voor bepaald gebruik best benutten. Op mijn werk bij Ieder(in) drink ik water met een metalen rietje met een siliconen mondstuk. Daar ga ik geen drank mee drinken dat geen water is (is niet fijn, of beter gezegd: dat vind ik vies). Daar moet ik wel aan wennen, maar dat is iets van mij (ik kan ook iets doen voor de zee en alles). Het voelt alsof ik aan een tiet hang, en daar heb ik ook niet altijd zin in.

E: Begrijpelijk.

M: Als ik mag aanvullen, daar zit ook een stukje bewustzijn in. Toen ik me hier pas mee geconfronteerd werd, dacht ik ook “dat kan niet”, maar ook aan mijn / onze kant is een stukje waar we ook aan kunnen wennen, of waar we ook wat kunnen doen. Dat zie ik ook me heen mensen ook doen. Maar er blijft op het moment nog iets over dat niet overbrugbaar is.

E: Ik denk dat het heel belangrijk is, wat je hier benoemt, dat je een assortiment voor jezelf hebt gecreëerd met verschillende lengtes, verschillende breedtes. Pas toen ik met jou erover in gesprek ging ben ik me gaan beseffen dat als je inderdaad, bijvoorbeeld een kop tomatensoep wilt drinken, dat iets anders is dan met een glas witte wijn op de bank zitten.

M: Ja, want ik kan natuurlijk alles inruilen voor rietjes die wat dikker zijn, maar met dat wijntje, die is dan zo op. Dat is niet handig.
*Eline en Tamar lachen*

E: Zit je tollend op de bank inderdaad

M: Ja inderdaad!

E: De variatie die er nu is, dat zou een gemis voor je zijn als dat nu voor je wegvalt.

M: Ja

E: Ik snap het. En Birgit, wat doet dat voor jou? Je vertelde net kort al iets over je slechte dagen en dat het dan echt nodig is. Heb je een grootste hobbel die je kunt benoemen als het wegvalt?

B: Ik denk echt dat op dagen dat het echt slecht gaat kan ik nu zeggen “ok, ik pak nu nog een glas drinken, ik ga naar bed en ga nu plat.” En dan is het nog *slurp slurp* > Hoppakee > slokje drinken > weer verder slapen. Als dat wegvalt, want ik heb de alternatieven geprobeerd, laat ik dat maar even zeggen. Als dat wegvalt kan ik niet met een metalen rietje naast mijn bed en dan met mijn slechte brakke lijf daar naar toe leunen om daar een slokje uit te drinken. Dat gaat gewoon praktisch niet. Siliconen gaat ook niet. Ik zou dan of simpelweg niet kunnen drinken of ik zou hulp moeten vragen aan mijn omgeving om mij op die dagen te verzorgen. Dat vind ik toch heel wat voor iets simpels als een drankje wat ik in principe nu helemaal zelf kan drinken.

E: En het is natuurlijk ook een eerste levensbehoefte, drinken.

B: Want het is niet dat ik de alternatieven niet heb geprobeerd. En ik gebruik ze ook. Als het gaat dan gaat het. En als het niet gaat zeg ik “ok, nu gaat het niet.”

T: Margriet, heb je eigenlijk enig idee hoeveel mensen er afhankelijk zijn van rietjes vanwege een beperking?

M: Grappig dat je dat vraagt, want we hebben bij Ieder(in) ook geprobeerd om erachter te komen. Maar er is niet veel onderzocht “wie gebruikt er nu een rietje?” Er is geen onderzoek naar gedaan. Het is geen onderwerp van gesprek, maar het is ook geen onderwerp van onderzoek. Uit hele cijfermatige hoek kunnen we er niks over vinden. Ik kom zelf ook natuurlijk in heel veel situaties en er zijn soms, zoals bij de vereniging Spierziekten of bij andere verenigingen bij mensen die het veel nodig hebben, dan zit er een zaal vol (met mensen die een rietje nodig hebben, red.)

Het kan ook zijn dat je heel weinig mensen tegenkomt. Het verschilt heel erg, maar er zijn wel genoeg mensen. Je zult maar tot het hele kleine percentage horen, maar je bent dan wel 100% van jouw tijd onderdeel van dat percentage. Ik wil wel echt benadrukken: voor mij gaat dit om een overgangsperiode. In die overgangsperiode is er ook een kleine groep die je moet erkennen, waar je wat mee moet. Dus mijns inziens boeit het aantal ook eigenlijk niet zo.

T: Ik kan me ook wel voorstellen dat, omdat het geen officieel hulpmiddel is, het niet geregistreerd wordt, zoals bij rolstoelen. Bij rolstoelen kan je bijvoorbeeld navragen hoeveel rolstoelen er worden geleverd door rolstoelleveranciers per jaar. Maar rietjes kun je gewoon overal kopen en dat is hier juist het mooie ervan.

M: Ja precies, dat is juist het mooie van dat dat nou een product is dat voor mensen is. Punt.

T: Logisch dus dat dat we dat niet weten. Ik heb zelf wat research gedaan, maar ik kan er inderdaad ook niets over vinden. Ik heb inderdaad begrepen dat bij spierziekten er een hele grote groep is. We hebben op Twitter navraag gedaan om te checken bij welke aandoening mensen rietjes gebruiken. We hebben een heel mooi scala aan reacties gekregen.

Reacties waren: “Ik heb rekbare extra lange rietjes nodig. Siliconen zijn geen optie, want die zijn te kort. Metalen zijn niet handig in verband met hete vloeistof en ze zijn ook vaak te kort. Ik kan net als vele mensen het glas niet naar de mond heffen.”
Iemand zegt vervolgens iets over zieken- en verzorgingshuizen. Ze zegt “mijn vader werd vaak opgenomen en hij had ze echt nodig. Daar zijn ze echt grootverbruikers van rietjes omdat men vaak plaat ligt en geen kracht meer hebben.”
Iemand anders vertelt dat ze er duizenden heeft ingeslagen. “Mijn dochter heeft in Juli een kaakoperatie en daarna zes weken vloeibaar voedsel. Dan zijn brede rietjes heel belangrijk.”

E: Wat ik nu vooral hoor zijn zowel tijdelijke als langdurige aandoeningen. En ook inderdaad niet alleen voor jonge mensen die met een ziekte zitten, maar ook oudere mensen die er afhankelijk van zijn. Die in een verzorgingshuis zitten of heel veel krachtsverlies hebben. Het is een hele brede en diverse groep van mensen.

M: Ik heb zelf nog wel een leuk voorbeeld van een jongeman die door een auto ongeluk een hoge dwarslaesie had opgelopen en in een Fokus woning zelfstandig woont met hulp op afroep. Hij wilt natuurlijk zo min mogelijk hulp. Hij hield niet van warm drinken. In de deur van zijn koelkast had hij een pak melk, jus d’orange en verschillende andere dranken staan met lange rietjes, die ook lang in vloeistof konden staan zonder te verpulveren of wat dan ook. Met zijn rolstoel kon hij de deur van de koelkast open doen en dan kon hij in de deur in ieder geval even wat koud drinken. Want anders zetten ze het neer en is het na een paar uur ook niet zo lekker. Heel creatief, maar ook daar is geen alternatief voor wat je dan kan gebruiken. Want die rietjes waren heel lang.

T: We kregen ook een reactie van iemand die vertelde dat zij vanwege haar spierziekte rietjes gebruikt. Zij was alle alternatieven één voor één aan het uitproberen met haar begeleiding. Er was nog maar één optie over: de metalen rietjes met siliconen top erop. Als dat niet zou lukken, zou ze voortaan alleen nog maar drinken via haar sonde.

E: Dat is ook heel ingrijpend.

T: Een sonde is niet niks. Ze had hem al om andere redenen al nodig. Maar je haalt wel heel veel bij iemand weg.

E: Heb je nog aanvullingen, Birgit? Dat jij mensen hoort of situaties voorbij hebt horen komen.

B: Ik weet wel dat een vriendin van mij, die heeft hetzelfde gehad als wat ik heb, en wij zijn beiden heel groen en duurzaam. Wij zeiden “we moeten ons er overheen zetten en we gaan voor RVS rietjes” Ik werd ineens gevideobeld door haar en toen zat ze onder het bloed omdat het rietje door haar lip was gegaan omdat ze een spasme kreeg.

*iedereen in de ruimte reageert geschokt*

E: Wat een nachtmerrie

B: Ik heb dat zelf ook regelmatig gehad.

E: Zeker als je dan slaapdronken omrolt en denkt ‘oh ik neem even een slokje’. Dat is wel een belangrijk punt dat je hier aanstipt.

Symboolpolitiek en laaghangend fruit

E: We kunnen na vraag 1 concluderen dat rietjes ooit zijn ontstaan als hulpmiddel en voor heel veel mensen op die manier ook nog steeds een rol spelen in hun leven. Inclusief jullie.

Vanaf 2021 zijn rietjes, naar verwachting, verboden in Europa. Maar hoe is dat zo gekomen, dat verbod? Want we noemen het wel rietjesverbod, maar het is veel breder. Het is een verbod van de tien meest voorkomende plastics die worden gevonden op stranden en in zee. Het zijn niet de meest vervuilende artikelen, maar de meest voorkomende. Dat is een belangrijk onderscheid. Maar als je nu gaat kijken waar het afval uit bestaat in de plastic soep, is bijna de helft (46%) afkomstig van visnetten. Het verbod zegt daar ook wel iets over, maar het zit niet in de top-10. Plastic rietjes zitten daar dus wel in. Bureau Bloomberg heeft berekend dat slecht 0,03% van het afval in zee afkomstig is van plastic rietjes. Als je verder gaat kijken naar de lijst, gaat het vooral om wegwerpartikelen, etens gebruiksvoorwerpen zoals borden en bekertjes.

Maar, interessant genoeg, staan er ook ballonstokjes op, terwijl ballonnen er niet op staan. Ik ben hier verder ingedoken en het blijkt dat Frans Timmermans, die graag voorzitter van de Europese Unie wilde worden, als een soort sympathie campagne heel zwaar ingezet heeft op dit onderwerp. Er is een hele zware lobby geweest op dit onderwerp. Enerzijds speelde het in op de publieke goodwill van “we vinden duurzaamheid belangrijk”, er is ook gebruik gemaakt van sterke foto’s zoals het zeepaardje dat zich niet vastgrijpt aan een stuk koraal maar aan een wattenstaafje, of de zeeschildpad met het plastic rietje dat vast zit in de neus en hiervoor geopereerd moet worden. Daar hebben ze dankbaar op teruggegrepen.

Het ging zo snel dat dit het snelst aangenomen verbod van de Europese maatregelen van de afgelopen jaren is. De industrie heeft hierdoor ook bijna geen vuist kunnen maken tegen deze maatregelen. Dat is de reden dat ballonstokjes wel op de lijst staan, maar feestartikelen weer niet. Het klinkt heel mooi “de top tien van meest voorkomende plastic”. Maar als je dat af gaat pellen kan je in zekere zin zeggen dat het symbool politiek is.

M: Daar wil ik wel iets op aanvullen. Rietjes staan in de samenleving gewoon bekend als gadgets. Als dingen die op de tropische stranden of in de café’s of wat dan ook gebruikt worden, waar ze ook weggelaten kunnen worden. Daarnaast zijn het dus hulpmiddelen voor mensen die ze echt nodig hebben. Als het al te onderscheiden zou zijn; in die zeeën en op die stranden zijn heel weinig van de rietjes die wij gebruiken terecht gekomen. Maar wel de rietjes die horen bij de fun en gadgets. Dus je kunt ook daar beginnen met daar wat strenger op te zijn of de mensen daar mee te geven “wees er voorzichtiger mee”. Want 0,03% (van het plasticafval in zee, red.) zijn rietjes. En het is ook heel interessant hoeveel van die rietjes zijn gebruikt door mensen die ze ook echt nodig hebben.

B: En ook, wie is de grootste vervuiler? Zijn dat die kleine dingen als rietjes, of komt het uit de visserij en moeten we dat niet reguleren?

M: Als advocaat van de duivel – het is natuurlijk ook wel een mooi voorbeeld: hier kan iedereen iets aan doen. Ik kan wel wat vinden van die visnetten, maar ik heb geen visnetten. Als je alleen kijkt naar wie het raakt, of beter: wie ermee in aanraking komt, dan is dit wel iets waarvan iedereen zegt “oh ik weet wat het is en ik gebruik het weleens. Ik zou hier wat aan kunnen doen.” Het is een opstapje naar iets ingewikkelders, maar wel een hele mooie.

T: Ik heb begrepen dat het ook gekozen is, omdat het wordt gezien als “laaghangend fruit”. Waarbij het dan heel erg bekeken is vanuit mensen zonder handicap, die het dus niet als gadget gebruiken. Maar ik snap wel dat het mooi is om met zoiets te beginnen. Het enige is: ze hebben niet verder doorgedacht dat het niet voor iedereen laaghangend fruit is. Ik denk dat ballonnen dan eigenlijk meer een betere keuze waren geweest.

B: Ja, die worden opgelaten, gaan door de lucht en komen ergens terecht.

T: Verder heb ik begrepen van iemand die voor een vakblad over afvalverwerking werkt dat rietjes die in de prullenbak worden gegooid in Nederland doorgaans niet in zee belanden. Het gaat vooral om, als je aan het strand ligt en je gooit het niet in de prullenbak. Er zijn ook landen waar plastic niet zo goed verwerkt wordt (als in Nederland, red.), en dat komt wel in de zee terecht. Ik heb er ook een filmpje over gezien; dat ging niet over Nederland, maar over het Verenigd Koninkrijk. Er werd heel mooi in uitgelegd wat er met ons afval gebeurt en waarom het nou precies in zee terecht komt. Ik zal hiernaar linken in de shownotes, het is heel interessant.

E: Als we het hebben over die lijst, Birgit en Margriet, wat vinden jullie er dan van dat juist plastic rietjes erop staan?

B: Het is ergens ook wel logisch, het is iets dat veel mensen makkelijk kunnen inwisselen. Sterker nog, het is het makkelijkste om te zeggen “ok, dit lever ik in, ik gebruik het niet meer en ik doe iets goeds”. Tuurlijk is het ook goed, daarvoor kan je jezelf op de borst kloppen. Maar ja, het is leuk dat je nu niet meer met je Starbucks beker over straat loopt met een plastic rietje erin, maar dat je met je plastic Starbucks beker met plastic lid erop. Dat je daar dan een metalen rietje in doet.

E: Het voelt een beetje scheef?

B: Ja…

T: En het is rietjesverbod is in Nederland natuurlijk nog niet officieel ingegaan, maar merken jullie al wel dat er winkels zijn of horeca waar ze plastic rietjes in de ban doen?

M: Jazeker. Gelukkig heb ik ze altijd bij me. Ik probeer het wel altijd te vragen in een lekker eetcafé in de buurt waar we altijd gaan eten. Die eigenaar kwam zich ook bij me verontschuldigen, dat was ook wel heel aardig. Ik heb de nieuwe rietjes ook uitgeprobeerd. Dat ging goed, tot aan het eind met de koffie. Want hij klapte gewoon dicht.

T: Wat voor rietje was dat?

M: Maïsmeel. Eigenlijk vond ik hem verrassend oké. Maar hij was iets te dik voor de wijn. Nu heb ik wel iets van zelfbeheersing, dus dat heb ik nog wel kunnen oplossen, maar bij de koffie… De onderkant va het rietje ging helemaal tegen elkaar aan plakken. Toen heb ik daar afgesproken (nu kan dat dan nog) dat deze eigenaar niet zijn hele beleid verandert en toch een paar plastic rietjes houdt. Ik heb toen de fabrikant van de maïsmeel rietjes nog even gemaild om te melden dat ze niet prettig drinken. En toen kreeg ik een reactie terug van “Huh? Wat? Drink jij koffie met een rietje?!” En die persoon maakt dus rietjes… We zijn er dus nog niet.

T: Nee, er is nog weinig bewustwording. Zijn jullie al aan het hamsteren, Birgit?

B: Ja, ik heb flink veel zakken bij IKEA. Die hebben van die giga verpakkingen. Die heb ik in huis.

M: Wij hebben op zolder een kast leeggemaakt.

*Tamar en Eline lachen een beetje*

M: We hebben een grove berekening gemaakt hoeveel jaren ik nog leef, of beter hoeveel jaren ik nog denk te leven. Mijn man is nog wat reëler in die zin, er komt vast wel een alternatief, en dan zitten we met die dingen op zolder. Dus we gaan voor een paar jaar.

E: Voor de duidelijkheid. Het verbod is een Europees verbod. Dat betekent dat alle landen in het eigen land nog weer de wetgeving erop moeten aanpassen. Het is dus niet zo dat, omdat het in Europa wordt besloten, dat het automatisch bij ons van kracht wordt. De Europese wetgeving moet bij ons nog geactiveerd worden, maar vaak worden die dingen wel één op één overgenomen.

Waarom gebruik je geen ___ rietje?

T: Goed, we zijn het er volgens mij wel over eens dat plasticvervuiling echt een serieus probleem is dat aangepakt moet worden en dat wij daar heus wel iets voor willen doen. We hebben het net al even gehad over allerlei alternatieven, daar willen we nu wat meer op ingaan. Je hebt dus rietjes van metaal, papier, bamboe, glas… Wat wij eigenlijk merkten als wij op Twitter of in een gesprek met mensen waarmee we het nog nooit hierover hadden gehad of hierover nog nooit hadden nagedacht. Als je je dan uitspreekt over het rietjesverbod krijg je al heel snel de vraag “maar waarom gebruik je niet gewoon een puntje puntje puntje rietje?” Wij wilden deze vraag goed uit de lucht hebben. En met jullie de alternatieven langs lopen.

E: de meeste mensen zijn bekend met metalen rietjes, vaak zijn dat RVS rietjes.Hoe zijn jullie gevoelens daarover Birgit en Margriet?

B: Ik denk dat ze heel handig zijn voor mensen die bijvoorbeeld geen spasmes hebben of uberhaupt een rietje niet perse nodig hebben. Maar voor mij persoonlijk: ik gebruik ze wel, maar ze zijn behoorlijk gevaarlijk als ik een beetje trillerig of wat zwakker ben. Heel gevaarlijk voor iets oplopen. Qua mijn gebit, mijn mond. Daarnaast voor mij de voornaamste reden waarom het voor mij geen vervanger is: ze kunnen niet buigen. Ik kan ze niet positioneren, dat gaat niet.

M: Ik heb er een keer thee mee gedronken, toen heb ik echt mijn lippen verbrand. Niet echt verbrand hoor, maar het voelde te heet. Wat meer met comfort te maken heeft, maar dat mag ook wel: elke keer als ik een slokje neem en ik laat hem los hoor je “tik” tegen het glas of tegen de zijkant van de beker en dat is irritant.

B: Als ik dat doe, dan rolt hij vaak mijn hele glas door van ‘klingelingelingelingeling’.

E: Leuk als je in een bioscoop zit.

M: Dat is wel grappig wat jij zegt, als iemand die geen rietjes gebruikt. In de bioscoop kan ik dus niet drinken want ook met een rietje kan ik hem niet vasthouden. Dus dat probleem heb ik gelukkig niet.

E: Dan heb je wel van die houders, maar daar heb je dan weer een heel lang rietje voor nodig. Maargoed.

Papieren rietjes, hoe zijn jullie gevoelens daarover?

B: *zucht* Weet niet of je het zelf weleens geprobeerd hebt?

E: Het is maar goed dat je mijn gezicht niet ziet als luisteraar…

B: Papieren rietjes zijn binnen de kortste keren vergaan in je drinken.

M: Meestal zijn ze een beetje gedraaid, dus dat draait van onderen weer open. En opeens wil je dan een slok nemen en het lukt niet meer. En het mondstuk wordt papperig.

E: Het is zo vies die smaak.

M: Ja, het smaakt niet zo lekker.

B: Het smaakt ook als een of ander drankje dat je vroeger ergens heel goedkoop kreeg en dat je er dan zo’n papieren rietje bijkreeg, wat dan ging vergaan in je mond.

*ondertussen hoor je gruwel dan wel walggeluiden van verschillende mensen*

T: En glas?

B: Ja, dat is denk ik een beetje hetzelfde probleem als met RVS

M: Daar heb ik volgens mij geen ervaring mee.

T: Lijkt mij ook dat dat breekbaar is? Er bestaat misschien wel iets als onbreekbaar glas.

B: Maar je wilt dat risico niet.

M: Glazen waaruit je drinkt zijn ook breekbaar, dus wat dat betreft. Het is hetzelfde als metaal, het is wel gevaarlijk.

E: En wat natuurlijk ook overeenkomt tussen metaal en glas: in theorie is het herbruikbaar, want je kan het schoonmaken. Hoe zou dat voor jullie zijn? Is het haalbaar? Je gooit het niet even in de vaatwasser, zeg maar.

M: Sommige kunnen ook in de vaatwasser, maar hoe schoon worden ze?

B: Ja, dat is wel een beetje het ding. Ik maak die van metaal – ik heb er één voor de betere dagen – schoon, maar moet ook wel zeggen: ik ben dan blij dat mijn vriend de afwas doet, want dat is dusdanig veel moeite die je moet steken in simpel even wat drinken met de kracht die je hebt. Hoeveel heb je daar al van? En het is best wel een opgave om het met zo’n ragertje goed schoon te krijgen, want mijn immuunsysteem is ook niet ‘je van het’, dus het moet goed schoon zijn.

E: Siliconen?

M: Siliconen die ik ken zijn vaak behoorlijk dik. Voor mij te dik. Voor het gebruik: mijn man had wel wat gekocht voor me en er zat één soort buiging in, een bocht die ik niet verder kon buigen en dat is voor mij onvoldoende.

E: En als je dan zegt, “te dik”, hoe merk je dat dan?

M: Bijvoorbeeld dat je zuigt en je krijgt een enorme hoeveelheid drank binnen en dat is een verre van prettig gevoel.

B: Je moet ook best wel, vind ik, veel kracht zetten om überhaupt voor dat het drinken je mond bereikt. Ik heb ze ook geprobeerd, met een knik erin, en dan had ik heel even het idee “oh yeah, ik kan hem dus positioneren, want siliconen dus beweegbaar.” Toen deed ik dat en toen zat die op slot. Dan buigt hij en krijg je er geen drank meer doorheen. Dus dat schiet ook niet op.

E: Ja, dat werkt dus averechts.

B: En ik moet ook zeggen dat ik hem toch moet weggooien, want ondanks schoonmaakpogingen is dat heel gevoelig voor schimmel en er is iets in gaan leven.

E: Ieeewl, het heel poreus materiaal natuurlijk.

B: Ja.

E: Zeker met verzwakte immuunsystemen.

B: Is het een beetje gevaarlijk.

M: Ze hebben ze wel in prachtige kleuren.

B: Absoluut, ik had er een hele mooie mintgroene, mijn favoriete kleur. Ik dacht “hier ga ik!” Maar helaas.

E: Het mocht niet zo zijn.

T: En hard plastic? Acryl? Hebben jullie dat weleens ergens gezien of geprobeerd?

M: Ik denk dat dat voor mij goed gaat als ik, zoals ik hier nu zit, dat ik boven het glas ben, die gewoon recht moet zijn, dat als de diameter goed is en ik heb verder geen last met bijten of spasme, dan kan ik al die rietjes prima gebruiken.

E: Je zegt bijten inderdaad. Als je met ongecontroleerde bewegingen zit. Stel je voor: je bijt er een keer flink in dan heb je al die splinters natuurlijk.

M: Of sowieso pijn, met metaal ook.

E: En wat betreft acryl – een zijsprongetje: ik heb opgerekte oren, en heel veel van die sets waarmee je je oren oprekt zijn ook van acryl maar die zijn poreus, dus dat is helemaal niet hygiënisch voor meerdere malen gebruik.

E: Een hele leuke variant die ik zelf nog niet ken is zijn rietjes van pasta of rijstmeel. Dat je een soort holle spaghetti hebt.

B: Ik vind het allemaal hartstikke leuk, maar die dingen staan in je drinken te staan en ik kan daar dus niks mee. Ik kan het niet in positie brengen zodat ik vanuit één positie kan drinken. Dan moet ik dus alsnog mijn lijf in beweging zetten om te gaan drinken.

M: Ze schijnen ook niet ideaal te zijn voor mensen met een gluten allergie.

*verschillende mensen zeggen ‘Oh ja, uiteraard*

T: Dan heb je nog bamboe?

M: Voor mij net zoals Acryl. Hard, mondgevoel niet prettig…

B: Splinters, wellicht.

T: Lijkt me ook niet zo hygiënisch? Volgens mij is het ook behoorlijk poreus?

*van Birgit en Margriet komen instemmende geluiden*

E: En Biodegradable, biologisch afbreekbare? Weet niet precies waar die van gemaakt worden?

T: Ik ook niet.

B: Ik weet dat ze op een gegeven moment vergaan en dat is juist het fijne eraan. Maar dat is tegelijkertijd ook het probleem.

T: Hoe snel vergaan ze dan?

B: Ik heb ze zelf nog nooit gehad, maar heb een verhaal gehoord van iemand die in eerste instantie zei “ik heb ze gebruikt en het werkt geweldig”, maar die verging na een uur in haar drinken.

T: Oh, dat is wel heel snel.

M: Ik heb zelf een proefpakketje aangevraagd van wheat straws, van tarwe. Die ben ik nu aan het uitproberen. Het zijn ook rechte stengeltjes, vrij dun. Maar ik geloof dat ze ook wel andere diameters hebben. Ik vond ze wel vrij prima voor mij voor gewoon drinken als thee en koffie. En heb ze de hele dag erin laten staan en dat ging prima. Maar ik voelde wel “ik moet er niet op bijten”, dus als iemand spasme heeft, bijt die hem kapot.

B: Moet ook zeggen; stel je voor dat je zoiets zou hebben wat buigbaar zou zijn, weet ik niet of het voor mij een oplossing zou zijn. Als ik lig, bijt ik op een plastic rietje om hem vast te zetten tussen mijn tanden. Dus dat moet ook veilig zijn.

M: Ik ben natuurlijk geen expert, maar dit materiaal kan je volgens mij niet buigen.

T: Een factor die ook belangrijk is zijn de kosten

E: Ja, want dat is ook waar het op stuk loopt steeds. Er zijn verschillende dingen: je hebt de allergenen zoals Margriet zei, verslikkingsgevaar, je kan je er pijn mee doen – daar had Birgit een verhaal over – je moet hem kunnen positioneren of een knik er in kunnen maken.

M: Dat is wel een basis die belangrijk is. Als je niet met je hand je glas naar je mond kan brengen, heb je gewoon weinig range, weinig gelegenheid om die afstand te overbruggen. Dat komt best wel nauw. En met wat we nu hebben aan de plastic rietjes is daar een mauw aan te passen. Maar anders weet je nooit van te voren “past dit nu” en dan moet je dus met alles wat je al moet voorbereiden en voor zijn, moet je hiervoor ook een rietjes strategie gaan ontwikkelen.

B: En ik ben al zo moe. Ik moet al zo veel.

E: Het is ook zo veel.

E: We hebben nu de alternatieven langsgelopen. We kunnen concluderen dat op dit moment het plastic rietje, als je kijkt naar alle functionaliteiten die het heeft, de kosten en de hygiëne, nog steeds de onmiskenbare winnaar. Voor een alternatief: wat zou voor jullie het absolute minimum zijn wat een alternatief moet hebben, vergeleken met het plastic rietje?

M: Voor mij in ieder geval dat hij kan buigen, dat ik daar zelf in kan kiezen. Dat hij verschillende diameters heeft, dat ik daar ook niet allerlei dingen voor moet kopen die verschillend zijn, dat het materiaal is dat zowel niet een allergische reactie geeft als dat het goed schoon te maken is. Maar ook dat het prettig aanvoelt en het gaat mij vooral om dat wat er is in het universal design, dat ik daarvan kan maken wat ik nodig heb. Dus dat ik verschillende varianten kan maken. Dat is voor mij heel belangrijk, maar ik wil er wel heel graag bij aanvullen dat het voor mij belangrijk is. Voor mijn part komt er een panel of adviesgroep waarbij ieder vanuit zijn eigen ervaring kan aanvullen. Want ik sla ook een heleboel dingen over die ik niet weet. Ik ben geen doelgroep vertegenwoordiger of spreekbuis.

T: Ja, want dat is juist het hele punt. Dat je zelf weet wat belangrijk is aan een rietje als je het zelf nodig hebt en er zijn zoveel redenen om het nodig te hebben. Dat je nooit voor al die verschillende groepen precies weet wat daarvoor nodig is.

M: En ik ben er van overtuigd, dat als een groep of een wetenschapper, of iemand die ervoor gestudeerd heeft, die zijn materiaalkennis op orde heeft en creatief is om dingen te ontwerpen. Als die weet, omdat die het heeft nagevraagd, wat de specificaties zijn, dan komt het alternatief. Ik moet dat wel geloven. Want als in deze wereld dit probleem niet op te lossen is…

B: Maar dan moet er wel iemand opstaan.

M: Maar die specificaties moeten dan wel op de goede plek komen van iemand die daar dan mee begint.

E: Daar is het bewustwordingsproces het allerbelangrijkste voor

M: Dat is zo belangrijk. Ga het vragen.

E: Birgit, deze slimme wetenschapper die de Nobelprijs gaat winnen voor het alternatief van het plastic rietje. Wat gaat hij/zij/hen meenemen in het ontwerp?

B: Ab-so-luut positioneerbaar en kunnen buigen in een positie waarvoor die voor jou werkt. Dat je dus gewoon in je eigen positie zit en zo kan je rietje neergezet worden. Dat is heel belangrijk. Geen poreus materiaal want die bijt ik stuk. Ook niet een te hard materiaal waarmee ik mijzelf kan verwonden, want ik ben nogal een beetje een kluns af en toe. En absoluut ook de hygiëne, dus dat het beetje makkelijk goed schoon te houden is. Met makkelijk bedoel ik niet ‘stop het in de vaatwasser’, want er zijn nog een heleboel mensen zonder vaatwasser. Waaronder ik. En dat ik niet zo meteen weer allerlei huisdieren in mijn rietjes krijg. Nee bedankt.

E: En last but not least. Het kostenaspect, het moet ook financieel toegankelijk zijn voor iedereen.

Rietjes op recept?

T: Er is op dit moment dus geen goed alternatief dat voor iedereen werkbaar is. Er zijn er ook stemmen die voorstellen om plastic rietjes dan wel te behouden, maar dan uitsluitend als medisch hulpmiddel. Als je ze dan nodig hebt, bijvoorbeeld bij de huisarts een recept moet vragen, zodat je bij de apotheek plastic rietjes kunt ophalen. Ik zie jullie allebei al niet zo blij kijken.

E: Gefronste wenkbrauwen? Vertel?

B: Ik denk alleen maar “oh nee, moet ik nu alweer iets waarbij je dan waarschijnlijk op een lijst komt te staan met diagnoses komt te staan waarbij je dan een rietje nodig hebt. En valt jouw diagnose dan weer onder de rietjesdiagnose dat je een rietje mag gaan halen bij de apotheek?” En dan mag ik dus een recept halen voor drie weken rietjes, en na drie weken mag ik weer bellen. Want online herhaalrecept werkt dan weer niet, dus dan mag ik weer bellen en er weer heen en het weer ophalen. *zucht* Ik ben moe jongens. Ik ben moe.

E: Margriet, hoe zou het voor jou zijn?

M: Er ligt voor mij ook iets anders onder, ook op andere vlakken wordt in de hele samenleving wat normaal is steeds kleiner. Steeds meer mensen vallen erbuiten. En dit zou nu juist zo’n mooi voorbeeld kunnen zijn van ‘laten we dat vergroten in plaats van een doelgroep te creëren die dan weer een uitzonderingspositie krijgt’ en dat je weer in de zorg terecht komt. Want als dat het is, dan is er geen enkele commercieel iemand die denkt ‘oh, maar ik kan er ook iets aan doen. Dit gaat om mensen en dit is op te lossen. Ik weet zeker dat dit op te lossen is als dit onderzoek maar erkenning, herkenning en laat het onderzoek maar komen. En laten we dat dan maar goed volgen met die rietjes, en dan kunnen we proberen dat in de andere sectoren ook te krijgen. En dus niet dat als het maar even niet zo gemiddeld is, dat het dan weer een aparte flow moet zijn. Het is voor mij, naast wat jij zegt Birgit, zo belangrijk.

T: Je wordt eigenlijk nog meer gemedicaliseerd.

E: Waar ik ook heel erg aan moet denken bij het huisartsen alternatief: wie gaat bepalen wat de selectie van rietjes is? Door jou, Margriet, zijn mijn ogen echt geopend over brede, smalle, korte en lange rietjes. Dat moet maar net voor handen zijn, die selectie. Maar je hebt ook het stuk vergoeding. Valt het onder je eigen risico? Hoe gaat het gefactureerd worden?

M: Het is wel leuk wat je zegt. Of nou ja, weet eigenlijk niet of het leuk is. Maar nu heb ik weleens last dat iemand in gezelschap zegt “nou, dan neem je er toch zo één?!” Als dat de zesde is op zo’n avond vind ik het een beetje veel. Maar als een huisarts dat gaat zeggen, dan zitten we er nog aan vast ook en moet ik die weer overtuigen. Doe maar niet.

B: Want we hebben wel genoeg gedoe met huisartsen. Het gebeurt al dat er niet naar je geluisterd wordt.

M: En ik hoop ook echt dat het voor een tussenfase is, dus we hoeven niet iets neer te zetten en op te bouwen voor, mag ik hopen, tien à vijftien jaar.

E: Een alternatief voor het huisarten scenario is dat er wel rietjes in restaurants en café’s blijven bestaan, maar dat je ze zou moeten vragen aan de bediening. Hoe kijken jullie daar tegenaan?

B: Het klinkt goed en leuk. Maar in Amerika, waar het verbod al gaande is, weet ik dat mensen met een onzichtbare beperking daar nog weleens veel problemen mee hebben gehad. En ik heb ook al een verhaal gelezen van een meisje die gewoon afgepoeierd werd en dat ze de baas tegen de serveerster hoorde zeggen “geef d’r maar zo ééntje want het is er weer zo ééntje en we hebben geen zin in gezeur” dus dat wordt weer enorm stressvol. Het klinkt heel goed, maar hoe verwachten we van horecapersoneel dat zij kennis hebben dat je echt gehandicapt bent? Wanneer ben je echt gehandicapt? Wanneer heb je een rietje nodig? Wie bepaalt dat? En kan je dat wel aan iemand zien?

M: En je geeft weer een stukje afhankelijkheid weg.

T: Wat ik me ook afvraag; rietjes zijn nu zo’n symbool voor milieu onvriendelijkheid. Het lijkt ook alsof er een stigma kan gaan ontstaan

E: Rietjes schaamte?

T: Ja, rietjes schaamte. Dus dat mensen er ook een oordeel over hebben als je er één vraagt. Zeker als je er niet gehandicapt uitziet.

M: Nou dat begint nu al een beetje. Als ik gewoon ergens ben en een rietje vraag, dat iemand dan toch zegt “oh neem je een rietje?”

B: “Wist je al dat er RVS rietjes bestaan?”

M: Of aan mij vragen wat ik er van vind. Ja, ik vind er gewoon niks van. Nu wel. Maar ik wil gewoon verder met mijn leven en waarom ga je met MIJ dit gesprek aan? Omdat ik ze toevallig gebruik?

B: Je komt daar gewoon ook voor je ontspanning en dan heb je er ook geen zin in dat Jan en alleman je dat komt vragen?

Rietjes en het VN-verdrag Handicap

T: We hebben het eerder in deze podcast gehad over het VN-verdrag Handicap, dat was de aflevering met Xandra Koster. Het is het mensenrechtenverdrag waarin de rechten van mensen met een beperking zijn vastgelegd. Nederland heeft het verdrag getekend en geratificeerd. Wat zoveel betekent als dat de Tweede Kamer heeft gezegd dat ze aan de slag gaan met het verdrag. Wat wij ons afvroegen, Margriet, is “hoe verhoudt het aanstaande rietjesverbod zich eigenlijk tot het VN-verdrag?”

M: Ik wil daar twee dingen over zeggen. Eén van de pijlers van dat hele VN-verdrag is ‘niets over ons zonder ons’, daar hebben we het net eigenlijk al over gehad. Als men in dit geval in Nederland het besef heeft om te zeggen ‘wacht even, laten we mensen erbij betrekken om wie het gaat’, dat is waarvan het VN-verdrag zegt “dat mag je nooit overslaan”. Dat is heel belangrijk. Maar dat ligt onder alle artikelen en richtlijnen die in dat verdrag staan. Verder staat elders in het verdrag dat een regering (kabinet of Tweede Kamer) geen beslissingen mag nemen, geen nieuwe wetten of regelingen mag doorvoeren die een verslechtering betekenen van de huidige situatie. Het streven is om het beter te maken. Maar om mensen over de streep te krijgen zijn woorden als ‘geleidelijk’ en ‘redelijk’ ingefietst. Maar er staat in het VN-verdrag dat het geen verslechtering mag betekenen. Verslechtering kan zijn: financieel, maar ook gewoon in leefgenot, woongenot en ‘genot’ als je in bed ligt je rot te voelen. Je hebt het recht om je rot te voelen en daar toch iets mee te kunnen doen. Dat zijn de twee dingen die ik daarover wil zeggen

E: Als je verder uitzoomt, hebben we het in de vorige afleveringen gehad over een schaduwrapportage die is verschenen over het VN-verdrag Handicap over hoe het ermee staat een aantal jaar nadat die aangenomen is. De conclusie daarvan is dat de positie van mensen met een handicap verslechtert. Die gaat al achteruit. Dus als je daar ook nog eens een rietjesverbod bovenop gooit, komen we onder de streep nog beroerder uit. Wat je al zo mooi zei, Margriet, er moet al zoveel. En wat jij al zei, Birgit, ik ben al zo moe.

M: Dit is zo’n mooie om aan te pakken, en ik hoop ook dat mensen het oppakken. Aansluitend op wat jij zei Eline, wat je niet kent, kan je ook niet erkennen. Dus het is aan ons om het te vertellen. Die vermoeidheid moeten we dan maar op de koop toenemen; als we straks naar buiten gaan worden we ook nat in die regen. Het is nu eenmaal zo.

B: Ik zou alleen zo graag willen dat mensen dan iets vaker willen luisteren en niet in een reflex en ‘beter weten’ schieten en er vanuit gaan dat ik als “zielig gehandicapt meisje” – ik weet niet hoe ze me zien – iets hebben van “zij zal dat wel niet weten en ik weet wat ze allemaal wel kan, want ik vul dat voor haar in.” Dat zou al zo fijn, als ze al luisteren.

M: We hebben pech met ons brein – iedereen overigens. Ons brein geeft de blinde vlekken niet aan. Dus op basis van je kennis wordt wat je niet weet ingevuld. Dus iemand staat er niet bij stil dat die kennis mist. En dan willen we allemaal helpen, of we denken ‘niet zo zeuren’ en dan komt er een associatie op. En die is voor mij op een ander vlak naar, omdat ik dan ook denk “komt het ook niet in je op dat als jij binnen drie seconden op dit idee komt en dit probleem speelt al een paar jaar, zou ik dat dan ook niet al een keer bedacht hebben?” Iemand bedoelt het vast niet zo…

B: Maar het voelt wel zo.

M: De ene dag kan ik daar beter tegen dan de andere dag.

B: Ja, dat heb ik ook wel.

E: Echt een ondermijnend gevoel, kan ik mij voorstellen

M: Inderdaad. “Daar gaan we weer.”

B: En het ligt er dan ook aan hoe dat dan verloopt, als iemand binnen twee seconden zegt “ik weet een alternatief”. Natuurlijk zegt mijn instinct dan ‘okay, ik zet me weer schrap om weer…’ En soms denk ik dan ook ‘laat maar zitten’, maar meestal wil ik dat dan wel aangaan. Maar als ik dan zeg ‘nou, eigenlijk’ en iemand luistert dan, dan vind ik dat een veel minder vervelend gesprek dan als er wordt gezegd ‘ja maar’ en dat diegene dan helemaal niet luistert. Dat heb ik vaak genoeg gehad; dat iemand totaal niet luistert, naar wat je nou zegt omdat diegene zo zeker is van “maar wat ik weet werkt en dat moet voor jou ook werken. En als jij zegt dat dat niet werkt, kan dat helemaal niet.”

Bewustwording

E: In de Verenigde Staten, in de staat Californië, je vertelde het geloof ik al Birgit, zijn rietjes al verboden. Dat levert hobbels op voor mensen, dat ze geweigerd worden op plekken of weer weggestuurd worden of gewoon niet meer gebruik kunnen maken van diensten die worden aangeboden. En in Engeland is het zelfs zo dat een vrouw met een handicap overleden is omdat zij is gevallen op een roest vrij stalen rietje. Er zijn al serieuze problemen. Er moet dringen naar een oplossing gezocht worden, maar die bewustwording is zo belangrijk.

T: In Nederland mist die gewoon.

E: We horen er zo weinig over. Zelfs toen wij, Margriet, in die cursus Politiek Actief zaten, die was specifiek voor een doelgroep als je een handicap hebt en politiek actief wilt worden. Zelfs daar zaten we met mensen zoals jij en ik en hadden mensen iets van “Rietjesverbod? Oh? Maar dat maakt toch helemaal niet uit, want er zijn alternatieven.” Zelfs daar moesten we het gesprek nog gaan voeren. Dus we staan echt nog helemaal aan het begin van het proces. En wat ik graag aan jullie zou willen vragen is “Wat zou er voor jullie nodig zijn of wat zou nou een stap in de goede richting zijn voor die bewustwording? Waar is de winst?

M: Deze podcast goed samenvatten natuurlijk.

B: Dit vind ik een heel mooi begin en een heel goed voorbeeld voor wat er nodig is, wat meer mensen bereikt dan Margriet en ik in ons eentje, waar we toevallig komen. Dat heeft een minder groot bereik dan een podcast.

M: Het is leuk dat ik mijn eigen combinatie heb van mijn eigen ervaring en vanuit Ieder(in) hier zitten. Die gaan we natuurlijk ook weer meenemen en verspreiden. We hebben daar ook al het een en ander over op de social media gezet deze week. Daardoor is er ook een Ieder(in) standpunt over gekomen, maar ook een uitnodiging om daarmee verder te gaan. Opeens heb je dan wel een lijntje. En een andere is dat, en ik hoop dat dat lukt, een beetje buiten onze bubbel. Dat we uit die bubbel vandaan, of het nou is via een verkoper, maar terecht komen bij degenen die helemaal aan het begin staan van het hele proces. Of aan het proces “waar betalen we wat voor?” Dat het onderzocht, dat die personen dat onderzoek gaan beginnen en dat gaan koppelen aan de professionaliteit van het maken van een nieuw product. Ik denk dat dat heel mooi zou zijn.

E: En een stukje media? Een stukje politiek? Een stukje industrie ook?

B: Ik denk ook dat we een deel verantwoordelijkheid mogen leggen bij mensen die zeggen dat ze ons wel willen helpen en wel naar ons willen luisteren. Dat zij ook een bepaalde taak hebben om die informatie die zij dan in eerste instantie niet wisten door te geven als er ergens een discussie is op een feestje bijvoorbeeld. Ook als hebben ze zelf geen handicap, nergens last van of zelf geen rietje nodig. Om toch te zeggen “nou, ik heb toevallig gehoord in Ziek. De Podcast, dat…”

M: En misschien wordt het ook opgepakt door andere media. Je weet nooit hoe groot dat wordt. Ik denk wel dat het een boost nodig heeft.

T: Wat kunnen onze luisteraars doen als zij zich willen inzetten tegen dit probleem?

M: Ik denk wat Birgit net zegt. Ze hoeven niet als een Don Quichote of Robin Hood ermee aan de gang te gaan, maar ambassadeurschap kunnen we wel gebruiken. Dus dat is al mooi.

B: Als is het maar dat iemand het op zijn eigen social media zegt. Dan deel ik uit mezelf een verhaal. In plaats van dat wij dat elke keer zijn die dat doen. Want onze volgers weten dat nu onderhand wel.

M: En onze energie is ook beperkt.

T: Ik denk ook dat wat je als luisteraar kan doen is eventjes voor jezelf nagaan waar jouw invloedsfeer ligt. Om mijzelf als voorbeeld te nemen: mijn vrouw zit in de politiek, dus ik heb haar nu beïnvloed. Zij heeft vervolgens het onderwerp in de gemeenteraad aangekaart. Daar hebben ze beleid op gemaakt wat inclusiever is. Ga bij jezelf na. Misschien heb je journalisten in je kennissenkring, of ben je actief bij een politieke partij. Als iedereen nou gewoon iets doet, net zoals er wordt gezegd over klimaatverandering “iedereen doet wat”, ook hierbij. Dan maakt dat al heel veel verschil.

B: Ga ook alsjeblieft eens bij jezelf na of je niet in een reflex schiet als iemand zegt of aangeeft dat hij wel of niet iets nodig heeft. Schiet dan niet in een reflex en probeer het bij jezelf te herkennen. We doen het allemaal, maar probeer dan even “stop” te zeggen, “ik schiet in een reflex, misschien moet ik even luisteren”.

E: Prachtige samenvatting.

Afsluiting

T: Hiermee zijn we aan het einde aangekomen van deze thema aflevering van Ziek. De Podcast over het Europese verbod op wegwerp plastic dat in 2021 ingaat. Margriet en Brigit, ik kan het belang van jullie bijdrage aan deze aflevering niet genoeg benoemen. Jullie zijn het levende bewijs van het belang van veilige en toegankelijke hulpmiddelen om te kunnen eten en drinken. Plastic rietjes zijn voor heel veel mensen een eerste levensbehoefte en de gevolgen die het verbod heeft voor jullie en andere mensen met een chronische ziekte of handicap zijn onacceptabel.

E: Ja, we zijn helemaal voor het verbod op wegwerpplastic, maar dan moet er éérst een goed alternatief zijn. Dank ook voor het delen van jullie persoonlijke verhaal, want zonder de persoonlijke verhalen wordt het een abstract onderwerp. Dit is ontzettend belangrijk. Ik ben zelf niet van rietjes afhankelijk en er zijn dingen in dit gesprek gezegd die mij de ogen hebben geopend. En ik hoop dat ook voor onze luisteraars. We hebben elkaar nodig om aan iedereen duidelijk te maken dat bepaalde elementen van dit verbod gewoon gevaarlijk zijn. Het is goedbedoeld, maar de gevolgen zijn niet perse alleen maar positief. Volgens mij is de bottom line dat voor Ziek. De podcast en voor onszelf: een duurzame wereld moet er voor iedereen zijn, en daarbij moeten we geen mensen uitsluiten.

T: De wereld is al op allerlei manieren al heel erg ontoegankelijk voor mensen met een handicap en rietjes zijn nou juist een tool die wel relatief makkelijk toegankelijk zijn. En het zou zo zonde zijn als één van de dingen die wel nu al toegankelijk zijn zouden verdwijnen. Om maar even af te sluiten met de woorden van disability activist Alice Wong: “Plastic rietjes zijn overal, of we dat nou leuk vinden of niet. Wanneer je eenmaal iets hebt dat zorgt voor toegankelijkheid, is het moeilijk en schadelijk om dat af te nemen van een gemarginaliseerde groep die er afhankelijk van is. Ik leef in een wereld die nooit voor mij gebouwd is en elk stukje toegankelijkheid is waardevol en zwaar bevochten.”

E: Word.

T: We zijn Margriet van Kampenhout en Birgit ontzettend dankbaar voor dit interview.

E: Jullie kunnen ze via de volgende kanalen vinden. Margriet, hoe kunnen mensen jou zien, vinden, bereiken?

M: Op Twitter en Facebook plaats ik wel eens wat.

B: Ik ben alleen op Twitter te vinden @felinophilia. Die kan je vast wel terugvinden als je niet weet hoe je het schrijft in het transcript.

Outro

E: Dank aan de leden van ons typteam voor het uitschrijven van onze podcastafleveringen. Zoals altijd is het transcript te vinden op de website, http://www.ziekdepodcast.nl. even als de naam van degene die deze specifieke aflevering heeft uitgetypt.

T: Heb jij nou wat tijd over en wil je graag iets doen voor de podcast? Dan ben je van harte welkom bij ons typteam. Dit geweldige typteam maakt transcripties van de afgelopen afleveringen waardoor de podcast toegankelijk is voor luisteraars die doof of slechthorend zijn of die om een andere reden liever lezen dan luisteren.

E: We zijn zoals altijd ook hard op zoek naar donateurs voor deze podcast. Heb jij een paar euro per aflevering of per maand voor ons over? Dan zijn we er super blij mee. Kijk daarvoor op http://www.patreon.com/ziekdepodcast.

T: Een review achterlaten op iTunes of een andere podcast app helpt ons om Ziek. De podcast beter vindbaar te maken. Je kunt het bij een aantal sterren houden, maar je kunt ook een toelichting geven. Op die manier krijgen mensen een beter idee wat ze van Ziek. De podcast kunnen verwachten en waarom ze moeten gaan luisteren. Dus je helpt ons daar enorm mee.

E: Volg ons ook op Twitter, Instagram en Facebook en deel vooral onze eigen berichten met je vrienden, want het is een superbelangrijk onderwerp en iedereen kan wat meer Ziek. De podcast in zijn of haar of hun leven gebruiken.

T: Wil je meer van ons weten? Check dan ook eens onze website. http://www.ziekdepodcast.nl.

E: Rest mij alleen nog te zeggen; dank je wel voor het luisteren en heel graag tot de volgende keer!